เครื่องมือทำการประมง

เครื่องมือในพิกัด... หมายความว่า เครื่องมือทำการประมงซึ่งระบุชื่อ ลักษณะ หรือวิธีใช้ในกฎกระทรวง และผู้ใช้เครื่องมือ ต้องได้รับอนุญาตและเสียเงินอากรตามที่กำหนดไว้ ตามกฎกระทรวง ฉบับที่ 1 (พ.ศ. 2490) ได้กำหนดเครื่องมือในพิกัดไว้ 14 ชนิด คือ

1. ยอขันช่อ

2. ช้อนขันช่อ

3. ช้อนสนั่น

4. ช้อนหางเหยี่ยว

5. ถุงโพงพางซึ่งใช้ประกอบกับโพงพาง รั้วไซมาน หรือกั้นซู่รั้วไซมาน

6. ถุงบาม

7. เรือผีหลอกหรือเรือกัตรา

8. แหยาวตั้งแต่ 4 เมตรขึ้นไป (ยังไม่ทบเพลา)

9. ช้อนต่างๆปากกว้าง ตั้งแต่ 3.5 เมตรขึ้นไป

10. เบ็ดราว ยาวตั้งแต่ 40 เมตรขึ้นไป

11. ข่าย

12. อวนต่างๆ

13. เฝือก

14. เครื่องกั้น

ถุงโพงพาง.............

ชื่อไทย : ถุงโพงพาง

ชื่ออังกฤษ : Set Bag Net

ลักษณะ : เป็นเครื่องมือประมงที่ใช้อวนรูปถุง ปากอวนติดตั้งให้การรับสัตว์น้ำที่พัดตามกระแสน้ำเข้าถุงอวน โพงพางหลักเป็นโพงพางที่พบมากที่สุด อวนเป็นรูปถุงปากกว้าง ปากอวนสูงใกล้เคียงกับความลึกของน้ำช่วงขึ้นสูงสุดขนาดประมาณ 4x4 หรือ 8x6 เมตร ความยาวจากปากอวนถึงก้นถุง 20 - 25 เมตร ตัวอวนจะเรียวเล็กลงปากอวนจะวางในทิศทางหันรับกับกระแสน้ำ มักห่างกันตามขนาดปากอวน ราว 4-8 เมตร ด้านบนมีไม้คาดไว้กันไม้หลักเอนเข้าหากัน ปากอวนจะมัดกับเสาหลัก ส่วนตัวอวนจะกดไว้ด้วยไม้กด โดยไม่ใช้ทุ่นและตะกั่วถ่วง ส่วนเนื้ออวนเป็นโพลีเอทธีลีน ที่บริเวณปากจะมีขนาดใหญ่ที่สุด แล้วเล็กลงมาตามลำดับ ส่วนที่เป็นก้นถุงยาว 1.5 - 3 เมตร มักใช้ขนาดตา 1.5 - 2.5 เซนติเมตร ปลายถุงสามารถเปิดออกได้โดยมัดเชือกไว้ การวางโพงพางจะทำหลายช่องเรียงกันเป็นแถวประมาณ 6 -10 ช่อง ทำได้ทั้งเวลากลางวันและกลางคืน ในช่วงน้ำขึ้นเต็มที่หรือลงเต็มที่โดยประกอบอวนเข้ากับไม้กดอวน แล้วนำไปผูกกับไม้หลัก แล้วจอดเรือไม้ที่ตำแหน่งก้นถุง รอให้กระแสน้ำพัดสัตว์น้ำเข้าอวนสักพักขึงกู้ก้นอวนขึ้นมา เทสัตว์น้ำออก แล้วมัดก้นถุงวางใหม่ต่อไป โพงพางจะใช้ที่ระดับน้ำลึกประมาณ 1 -6 เมตร และสามารถทำได้ตลอดทั้งปี
ชนิดของสัตว์น้ำที่จับได้ : กุ้ง ปู และปลาที่ชอบอยู่ในเขตน้ำกร่อย

แหล่งทำการประมง : ทะเลสาบ

ช้อนสนั่น ..........

ชื่อไทย : ช้อนสนั่น

ชื่ออังกฤษ : Boat Dip Net

ลักษณะ : ถักด้วยด้ายเป็นตาข่ายขนาดตา 4 ซม.ผืนตาข่ายเป็นรูปสามเหลี่ยมหน้าจั่ว ก้นถุงลึก 4.50 เมตร ใช้ติดกับหัวเรือมีไม้รองรับคันช้อนเพื่อช่วยกำลังให้เบาลง ในขณะที่งัดช้อนขึ้นจากน้ำ ปากช้อนกว้าง 7-8 เมตร ขอบช้อนเหนือมีด้ามยาวประมาณ 6 เมตร ขนาดของช่องตาข่ายของช้อนนั้น 1.50 ซม.
วิธีใช้เครื่องมือ : ใช้เรือ 1 ลำ ชาวประมง 2 คน คนหนึ่งทำการพายเรือทางท้ายทวนกระแสน้ำไปเรื่อย ๆ ส่วนคนที่อยู่หัวเรือก็ต้องยกขึ้นหรือลงจากน้ำต้องใช้กำลังน้ำหนักของตัวคนโหนช้อนขึ้นมาจากน้ำ
ชนิดของสัตว์น้ำที่จับได้ : ตะเพียน ปลากา ปลากด และปลาที่อาศัยอยู่ในแหล่งน้ำบริเวณที่ไปหาปลา

แหล่งทำการประมง : แหล่งน้ำทั่ว ๆ ไป

ช้อนหางเหยี่ยว ..........

ชื่อไทย : ช้อนหางเหยี่ยว

ชื่ออังกฤษ : Raft Dip Net

ลักษณะ : คล้ายกับช้อนสนั่น แต่เครื่องมือนี้ใช้แพเป็นพาหนะ

ชนิดของสัตว์น้ำที่จับได้ : ตะเพียน ปลากา ปลากด และปลาที่อาศัยอยู่ในแหล่งน้ำบริเวณที่ไปหาปลา

แหล่งทำการประมง : แหล่งน้ำทั่ว ๆ ไป

เฝือก ........

ชื่อไทย : เฝือก

ชื่ออังกฤษ : Bamboo Screen

ลักษณะ : เป็นเครื่องจักรสานชนิดหนึ่ง ใช้ทำด้วยไม้ไผ่ผ่าเหลาเป็นซีกขนาดใหญ่เท่ากับก้านตับจากมุงหลังคาหรือใหญ่กว่านี้เล็กน้อย แล้วยกหรือกรองด้วยหวายเป็นแผง ๆ แผงหนึ่งตามปกติยาวประมาณ 8-10 เมตร ขนาดสูงของเฝือกนั้นสุดแท้แต่ผู้ที่ต้องการใช้ในสถานที่น้ำลึกเท่าใด ถ้าใช้ในสถานที่น้ำลึกมากก็ใช้ขนาดสูงมาก ในสถานตื้นก็ต่ำลงมาตามส่วน

ชนิดของสัตว์น้ำที่จับได้ : ปลากะบอก กุ้ง ปลากะพง แหล่งทำการประมง : บริเวณที่มีน้ำขึ้นน้ำลง


ช้อนลาก.......

ชื่อไทย : ช้อนลาก

ชื่ออังกฤษ : Beach Dip Net

ลักษณะ : เครื่องมือช้อนลากชนิดนี้มีรูปร่างคล้ายเปลญวน ขนาดกว้าง 4 เมตร ยาว 10 เมตร ก้นถุงช้อนลึก 1.50 เมตร ขนาดช่องตา 3 ซม. ขอบช้อนด้านกว้างมีไม้ผูกติดสำหรับเอาเชือกผูกติดในขณะที่ทำการลาก..........วิธีการใช้เครื่องมือนั้นใช้คน 3 – 4 คน ลากช้อนเขาหาตลิ่ง

ชนิดของสัตว์น้ำที่จับได้ : ปลากด ปลาดุก ปลาตะเพียนเป็นส่วนมากแหล่งทำการประมง : แม่น้ำ และลำคลองต่างๆ

ช้อนขาคีบ.......

ชื่อไทย : ช้อนขาคีม

ชื่ออังกฤษ : Boat Dip Net

ลักษณะ : เครื่องมือชนิดนี้ถักด้วยด้ายเป็นตาข่าย ขนาดตา 4 ซม. ผืนตาเป็นรูปสามเหลี่ยมหน้าจั่ว ก้นถุงลึก 4.50 เมตร ด้ามถือใช้ไม้ไผ่ 2 อัน อันหนึ่งยาว 4 เมตร ผูกไขว้กันระหว่างกึ่งกลางเป็นรูปกรรไกรแล้วผูกขึงผืนตาข่ายติดกับไม้ด้านหนึ่ง ส่วนอีกด้านหนึ่งเป็นที่สำหรับถือ..........วิธีใช้เครื่องมือนั้น ใช้เรือ 1 ลำ ชาวประมง 2 คน คนหนึ่งทำการพายเรือทางท้ายทวนกระแสน้ำไปเรื่อยๆ ส่วนคนที่อยู่หัวเรือก็จีบช้อนขาคีมกดให้ปากช้อนลงในน้ำและยกขึ้นดูเป็นคราวๆ

ชนิดของสัตว์น้ำที่จับได้ : ปลาตะเพียน ปลากา ปลากดแหล่งทำการประมง : แม่น้ำ ลำคลอง หรือแหล่งที่มีน้ำไหล

ช้อนคอก........

ชื่อไทย : ช้อนคอก

ชื่ออังกฤษ : Boat Bag Net

ลักษณะ : เป็นเครื่องมือประเภทตาข่าย มีรูปเป็นถุง ปากถุงใช้ไม้ทำเป็นขอบสี่เหลี่ยมและมีเชือกผูกทั้งสี่มุม กรอบด้านกว้างๆประมาณ 2 เมตร ด้านยาว 4 เมตร ก้นถุงลึก 6 เมตร ขนาดของตาอวน 4 ซม...........วิธีการใช้เครื่องมือนั้น ใช้เรือ 1 ลำ ชาวประมงจำนวน 2 คน คนท้ายทำหน้าที่แจวเรือทวนน้ำ คนหัวเรือลากถุงช้อนคอกให้ถุงจมอยู่ใต้น้ำ แล้วยกถุงขึ้นดูเป็นคราวๆชนิดของสัตว์น้ำที่จับได้ : จับกุ้งได้เป็นส่วนมาก

แหล่งทำการประมง : ทะเลสาบ

ช้อนพาย........

ชื่อไทย : ช้อนพาย

ชื่ออังกฤษ : Dip Net

ลักษณะ : เครื่องมือชนิดนี้ทำด้วยไม้ไผ่ ถุงถักด้วยด้ายหรือป่าน ยาว 2 เมตร ปากถุงกว้าง 85 ซม. ถุงลึก 2 เมตร ตากว้าง 3 ซม...........วิธีการใช้เครื่องมือนั้นใช้คนๆเดียวถือช้อนพายนั่งอยู่บนร้านข้างตลิ่งและพายไปมาชนิดของสัตว์น้ำที่จับได้ : ปลาสร้อย ปลาเนื้ออ่อน ลูกปลาสวาย

แหล่งทำการประมง : แม่น้ำ ลำคลองต่างๆ

ช้อนกลม..........

ชื่อไทย : ช้อนกลม

ชื่ออังกฤษ : Shrimp Dip Netลักษณะ : เครื่องมือชนิดนี้เป็นช้อนชนิดหนึ่ง ขอบทำด้วยไม้ไผ่ขดเป็นวงรีมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 40 – 80 ซม. ด้านล่างมีเนื้ออวน ใช้ทำการช้อนกุ้งตามริมตลิ่งโดยทั่วไป ชาวประมงจะทำการดำน้ำช้อนกุ้งตามเสาเรือนก็มีชนิดของสัตว์น้ำที่จับได้ : กุ้ง และสัตว์น้ำที่อยู่ริมตลิ่งแหล่งทำการ

ประมง : ใช้ในน่านน้ำเค็มและน้ำจืด

ถุงบาม.......

ชื่อไทย : ถุงบาม

ชื่ออังกฤษ : Big Lift Net

ลักษณะ : คล้ายยอขนาดใหญ่ แต่ไม่มีคันยอ และปูผืนอวนไว้ที่พื้นทะเล รอเวลาให้ปลากระบอกเข้ามาบริเวณศูนย์กลางของผืนอวน แล้วยกขอบอวนทั้ง 4 ด้าน ให้พ้นผิวน้ำ จำนวนคนที่ใช้ขึ้นอยู่กับลักษณะทางเครื่องมือ
บามจะมี 2 แบบ คือ แบบมีถุง และไม่มีถุง บามที่ใช้ในทะเลสาบสงขลาเป็นบามแบบไม่มีถุง
ชนิดของสัตว์น้ำที่จับได้ : ปลากระบอก

แหล่งทำการประมง : บริเวณริมฝั่ง ห่างฝั่ง 10 - 50 ม น้ำลึก 1.50 - 3 .00ม

เบ็ดราว........

ชื่อไทย : เบ็ดราว

ชื่ออังกฤษ : Baited Set Line

ลักษณะ : เครื่องมือชนิดนี้ประกอบด้วยเส้นเชือกหรือสายลวดทำเป็นสายคร่าวเบ็ด ยาวตามความต้องการ ที่พบในน่านน้ำจืดนั้นมีความยาวประมาณ 100-200 เมตร ถ้าใช้ในน่านน้ำเค็มแล้วยาวถึง 1000 เมตรหรือมากกว่านั้นก็มี เขาใช้เบ็ดเบอร์ 4-8 หรือเล็กกว่านี้ก็ได้สุดแท้แต่ว่าจะจับปลาชนิดใด ผูกตัวเบ็ดสายทิ้งยาวประมาณ 20-40 ซม. ตามจำนวนตัวเบ็ดที่ต้องการ แล้วทำการผูกกับสายคร่าวเบ็ดเป็นระยะห่าง 40-50 ซม. อีกทีหนึ่ง

ชนิดของสัตว์น้ำที่จับได้ : ปลาน้ำจืด ปลาชะโด ปลาสวาย ปลาเทโพ ปลาเค้า ปลากรายปลาทะเล ปลาฉลาม กะเบน ฉนาก ปลาหางกิ่ว

แหล่งทำการประมง : บริเวณที่ขวางทางกระแสน้ำของหนอง บึง แม่น้ำ ลำคลองหรือทะเล

แห..........

ชื่อไทย : แห

ชื่ออังกฤษ : Cast Net

ลักษณะ : เป็นเครื่องมือในการครอบจับสัตว์น้ำชนิดหนึ่ง แหทุกชนิดมีลักษณะเหมือนกัน เมื่อแผ่ออกจะเป็นรูปวงกลม ขอบตีนแหจะมีโซ่ทำด้วยเหล็กหรือตะกั่วขนาดความหนา 2 มม. เพื่อใช้ถ่วงแกให้จมตัวได้เร็ว วิธีการผูกโซ่ที่ตีนแห มีทั้งแบบที่เรียกว่า ทบเพลา และแบบไม่ทบเพลา การผูกแบบทบเพลาจะทำให้ตีนแหเป็นกระเปาะเล็ก ๆ ตามแนวตีนแหทำให้สัตว์น้ำหลุดจากตีนแหได้ยกเว้น ขณะฉุดแหขึ้นมา ขนาดของแหเส้นรอบวง 10 - 28 ม. ขนาดตาอวนขึ้นอยู่กับสัตว์น้ำเป้าหมาย ถ้าเป็นแหกุ้ง จะมีขนาดตา 20 - 25 มม. แหปลากระบอกใช้ขนาดตา 30 - 35 มม. และแหหมึกจะมีขนาด 25 - 30 มม. ความสูงหรือรัศมีของแหขนาดเล็กทั่วไป ประมาณ 1.70 - 4.50 ม. โดยแหหมึกจะมีขนาดใหญ่สุด ในการทำการประมง แหปลากระบอกและแหกุ้ง ส่วนใหญ่ใช้ในเวลากลางวัน เพราะมองเห็นสัตว์น้ำได้ง่าย
ชนิดของสัตว์น้ำที่จับได้ : ปลากระบอก กุ้ง ปลาหมึก แล้วแต่ชนิดของแห

แหล่งทำการประมง : แหล่งประมงน้ำลึก .50 - 1.50 ม. ซึ่งอยู่ติดริมคลอง ชายหาดทราย หรือท่าเทียบเรือ โดยเดินหาฝูงปลากระบอกให้พบก่อนจึงเหวี่ยงแหลงไปครอบ การทอดแหรับกุ้งบางครั้งต้องทอดแบบเดาสุ่มส่วนการใช้แหหมึกทำการประมงเฉพาะคืนเดียวเดือนมืด ในบริเวณน้ำลึก 6 - 10 ม. ส่วนใหญ่ทอดสมอเรือ 2 ตัวยึดหัวเรือ และท้ายเรือ แล้วเปิดไฟล่อรอเวลาให้หมึกมาตอมแสงไฟ

ข่าย.........

ชื่อไทย : ข่าย

ชื่ออังกฤษ : Set Gill Net

ลักษณะ : เป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่ค่อนข้างยาวจาก 80-100 เมตร ลึก 2-3 เมตร มีขนาดตาใหญ่ 5-8 ซม. ตอนเชือกคร่าวบนนั้นโดยมากใช้ผักตบชวาทำเป็นทุ่นพยุงให้ลอยอยู่ได้ ส่วนทางด้านล่างนั้นบางแห่งก็ใช้ตะกั่วหรือบางแห่งก็ไม่ใช้วิธีการใช้งาน ใช้ปักขึงหัวท้ายในสถานที่ซึ่งไม่มีเรือสันจรไปมาตามหนองบึง เมื่อปลาว่ายน้ำมากระทบก็จะติดอวนชนิดของสัตว์น้ำที่จับได้ : ปลาตะเพียน ปลานวลจันทร์ ปลากระสูบ ปลาตะโกก ฯลฯ

แหล่งทำการประมง : ริมแม่น้ำ

เรือผีหลอก.........

ชื่อไทย : เรือผีหลอก

ชื่ออังกฤษ : Simple Catching Boat

ลักษณะ : ท้องเรือค่อนข้างแบน และกราบเรือเมื่อลอยอยู่ในน้ำจะสูงจากระดับน้ำ ไม่มากนัก กราบเรือด้านหนึ่งติดแผ่นกระดานทาสีขาวและวางให้เอียงลาดลงน้ำ อีกด้านหนึ่งของกราบเรือนั้นขึงตาข่าย เป็นแนวยาวตลอดลำเรือและให้ขอบสูงจากกราบเรือประมาณ 1 เมตร ใช้เป็นเรือประมงน้ำจืดตามแม่น้ำลำคลอง
วิธีใช้เรือชนิดนี้ หาปลา คือ พายเรือออกหาปลาในเวลากลางคืน เมื่อปลาเห็นแผ่นกระดานสีขาวท่ามกลางความมืดปลาจะตกใจกระโดดข้าม แต่ก็ไม่พ้นเพราะถูกตาข่ายกั้นไว้ปลาจะตกลงไปในท้องเรือ นับเป็นวิธีหาปลาง่าย ๆ วิธีหนึ่ง และที่เรียกว่าเรือผีหลอกนั้นเป็นเพราะ ส่วนหนึ่งของเรือทาสีขาวโพลน แล่นในเวลากลางคืน และสามารถหลอกปลาให้ตกใจกระโดดลงไปในเรือได้ พื้นที่ที่ยังเห็นชนิดของสัตว์น้ำที่หาได้ : ปลาผิวน้ำทั่ว ๆ ไป

แหล่งทำการประมง : ในแม่น้ำลำคลองเวลากลางคืน